سیستم آموزشی عمومی آلمان این امکان را برای فرزندانش فراهم می‌کند تا بدون دغدغه مالی، خود را تا دانشگاه برسانند. علاوه بر این موضوع، سیستم آموزشی آلمان با سایر کشورهای دنیا متفاوت است و در نهایت باعث می‌شود دانش آموزان فارغ التحصیل از سطح علمی بالایی برخوردار باشند. در این متن به بررسی سیستم آموزشی آلمان به عنوان یک کشور جهان اول می‌پردازیم.
اغلب دانش آموزان آلمانی در حال تحصیل در مدارس عمومی کشور هستند. در این مدارس زبان اصلی تدریس دروس، آلمانی است. این موضوع شاید در نظر برخی افراد مشکل‌زا باشد، اما برای آن دسته از خانواده‌ها که جدیدا به آلمان وارد شده‌اند و قصد اقامت در آنجا را دارند، امکانی شگرف فراهم می‌کند. فرزاندان این خانواده‌ها می‌توانند با حضور در مدارس آلمان، هم دروس خود را یاد بگیرند و هم زبان آلمانی را به شکلی ایده‌آل آموزش ببینند.
در سمت دیگر، مدارس خصوصی قرار دارند که شرایط دیگری را برای دانش آموزانشان فراهم می‌کنند.
کودکان بین سن ۳ تا ۶ سال، در مهدکودک‌ها ثبت‌نام می‌شوند و پس از این دوران، شرکت در مدرسه به اندازه ۹ یا ۱۰ سال، برای هر فردی ضروری است. به عبارت دیگر، پس از آنکه کودکی به سن ۶ سالگی رسید، باید ۹ یا ۱۰ سال در مدرسه مشغول درس‌خواندن باشد. دانش‌آموزان کلاس‌های اول تا چهارم را در مدارس ابتدایی یا Grundschule تحصیل می‌کنند که موضوعات تدریس‌شده در آن‌جا برای تمامی دانش‌آموزان یکسان است. البته در ایالت‌های برلین (Berlin) و برادنبورگ (Bradenburg) این دوران تا کلاس ششم ادامه می‌یابد.
پس از اتمام کلاس چهارم، دانش‌آموزان در دوره دو ساله شرکت می‌کنند. این دوران دو ساله، برای ارزیابی دانش‌آموزان و تفکیک آن‌ها بر اساس توانایی‌های درسی و علاقمندی‌های دانش‌آموز و خانواده او در نظر گرفته شده است. پس از انجام دوران ارزیابی، دانش‌آموزان در یکی از سه نوع مدرسه Hauptschule، Realschule و Gymnasium ادامه تحصیل می‌دهند.
معلمین مدارس Grundschule پس از اتمام دوران ارزیابی، دانش آموزان خود را بر اساس مواردی مانند پیشرفت تحصیلی، اعتماد به نفس و توانایی کار مستقل به مدارس دیگر پیشنهاد می‌کنند. (دوران ۲ ساله ارزیابی در همه ایالت‌های آلمان به جر برلین و برادنبورگ، بخشی از مدارس متوسطه در نظر گرفته می‌شود.) نکته مهم در این باره این است که تصمیم نهایی شرکت دانش‌آموزان در هر کدام از سه نوع مدرسه ذکرشده، بر عهده والدین است!

Hauptschule

موضوعات تدریس‌شده در مدارس Hauptschule مشابه دو نوع مدرسه دیگر است، البته در این مدارس موضوعاتی تدریسی با سرعت پایین‌تر و مبتنی بر دوره‌های حرفه‌‌گرا تدریس می‌شوند. این مدارس کلاس‌های پنجم تا نهم را شامل می‌شود. در نهایت دانش‌آموزان این مدارس با ثبت‌نام نیمه‌وقت در آموزشگاه‌های حرفه‌ای دوره‌های کارآموزی را تا سن ۱۸ سالگی سپری می‌کنند.

Realschule

این مدارس که کلاس‌های پنجم تا دهم را در بر می‌گیرند، در نهایت دانش‌آموزان را برای ورود به مدارس حرفه‌ای نیمه‌وقت و هنرستان‌های عالی آماده می کنند. این امکان برای دانش‌آموزان با پایه تحصیلی عالی این مدارس فراهم است که پس از اتمام دوران مدرسه خود، در زمان فارغ التحصیلی، از مدارس Gymnasium فارغ التحصیل شوند.

Gymnasium

دانش‌آموزان این نوع مدارس در نهایت دیپلمی با عنوان Abitur دریافت می کنند و برای ورود به دانشگاه‌ها یا تحصیل و کار به‌طور همزمان آماده می‌شوند. برنامه‌های درسی ارائه‌شده در این مدارس معمولا از مدرسه‌ای به مدرسه دیگر متفاوت است ولی به‌طور عمده شامل زبان آلمانی، ریاضیات، علوم کامپیوتر، فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی، جغرافیا، هنر (و همچنین صنایع دستی و طراحی)، موسیقی، تاریخ، فلسفه، علوم اجتماعی و مدنی و همچنین چندین زبان خارجی می‌شوند. در سال‌های اخیر برخی از ایالت‌ها با اتخاذ تصمیماتی امکان دریافت دیپلم Abitur را در پایان سال دوازدهم فراهم کرده‌اند. این در حالی است که ایالت‌های دیگر با وجود اینکه علاقمند به اتخاذ این تصمیم هستند، همچنان نیاز به اتمام سال سیزدهم برای ارائه دیپلم Abitur به دانش آموزان خود هستند.

Gesamtschule

این نوع از مدارس که به طور اختصاصی فقط در برخی از ایالت‌ها وجود دارند، به جای Hauptschule و Realschule قرار می‌گیرند. Gesamtschule یا مدرسه جامع کلاس‌های درس پنجم تا دهم را برای هر دانش‌آموزی با هر توانایی درسی ارائه می‌دهد. دانش‌آموزان این مدارس اگر مقطع نهم را با نمرات رضایت‌بخش به اتمام برسانند گواهینامه مدارس Hauptschule را دریافت می‌کنند. این در حالی است که اگر دانش‌آموزان مقطع دهم را نمرات قابل‌قبول به اتمام برسانند، گواهینامه مدارس Realschule را دریافت خواهند کرد.

Berufsschule

کمی فراتر از Realschule و Hauptschule، مدارس Berufschule قرار دارند که تحصیلات دانشگاهی نیمه وقت را در کنار کارآموزی به دانش‌آموزان خود ارائه می‌دهند. این مدارس که بیشتر روی بازار کار متمرکز هستند، دانش‌آموزان را آماده ورود به بازارهای کاری می‌کنند. هر دانش‌آموزی که دوره کارآموزی خاصی را با موفقیت به اتمام برساند، گواهینامه اختصاصی آن دوره و آن زمینه کاری را دریافت می‌کند. تفاوت عمده‌ای که این مدارس با سایر مدارس ذکرشده در این متن دارند،در ارتباط آن‌ها به دولت است. به عبارت دیگر، کنترل این مدارس علاوه بر آموزش و پرورش، بر عهده دولت، صنعت و اتحادیه‌های کارگری نیز می‌باشد.
در نهایت باید اشاره کنیم که نوع مدرسه‌ای که دانش‌آموزان در آن‌ها مشغول تحصیل هستند برای دولت و آموزش و پرورش مهم نیست. چیزی که آموزش و پرورش به آن اهمیت می‌دهد این است که هر دانش‌آموز حداقل باید ۹ مقطع تحصیلی را پشت سر گذاشته باشد. به عنوان مثال دانش‌آموزی را در نظر بگیرید که در حال تحصیل در مدارس Gymnasium است. اگر این فرد تحصیلات خود را در مدرسه‌اش به اتمام نرساند، باید تا به اتمام رساندن ۹ مقطع تحصیلی در سایر انواع مدرسه‌ها مشغول تحصیل شود.
علاوه بر موضوعات ذکرشده، دانش‌آموزان باید به اندازه ۵ سال یک زبان خارجی را آموزش ببینند. برای درک اهمیت این موضوع، بهتر است به مدارس Gymnasium اشاره کنیم که یادگیری زبان دوم در آن‌ها برای دانش‌آموزان ضروری است.

روز تحصیلی

پس از بررسی انواع مختلف مدارس سیستم آموزشی آلمانی بهتر است نحوه درس خواندن دانش‌آموزان در مدارس را نیز مورد بررسی قرار دهیم. دانش‌آموزان در مدارس آلمانی به طور عمده روزها در مدارس مشغول تحصیل هستند، یعنی دقیقا همان چیزی به طور عادی در همه جای دنیا وجود دارد. کلاس‌های مدارس آلمانی معمولا بین ساعت‌های ۷:۳۰ و ۸:۱۵ صبح آغاز می‌شوند و تا بین ساعت ۱۲ و ۱:۳۰ ظهر ادامه دارند. مدت زمان کلاس‌ها ۴۵ دقیقه است که در این مدت زمان استراحت کوتاهی نیز به دانش‌آموزان داده می‌شود.
در این بین، جدیدا برخی مدارس تحت عنوان Ganztagsschule مدت زمان‌های طولانی‌تری را نیز برای روزهای تحصیلی دانش‌آموزانشان در نظر گرفته‌اند. این زمان‌های اضافه معمولا برای انجام تکالیف مدارس یا شرکت در کلاس‌های مختلف فوق برنامه در نظر گرفته می‌شود. خوشبختانه در این مدارس، به‌دلیل طولانی‌بودن مدت زمان حضور دانش‌آموزان در مدارس، نهار گرم برای دانش‌آموزان در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر نهار، چنین مدارسی، باید حتما کافه تریایی را برای دانش‌آموزان داشته باشند. این مدارس به طور عمده روی مباحث خواندن، نوشتن و ریاضیات متمرکز هستند و تکالیف سخت‌تری را از دانش‌آموزان خود انتظار دارند.

سال تحصیلی

سال تحصیلی در آلمان دو ترم را شامل می‌شود و زمان آغاز آن معمولا از اواسط ماه آگوست تا أواخر آن متغیر است. دانش‌آموزان مدارس آلمانی در کریسمس (به اندازه ۲ هفته) و تابستان (به اندازه ۶ هفته) تعطیلات طولانی مدتی را دارند که می‌توانند برای تحصیلات آتی خود، به خود استراحت دهند. البته تعطیلات کوتاه‌تری نیز در زمان‌های مختلف مانند پاییز برای دانش‌آموزان وجود دارد. علاوه بر این تعطیلات، کلاس‌های درس دانش‌آموزان در تعطیلات رسمی نیز تعطیل است. در کنار این موارد، هر ایالت‌های مختلف، تعطیلات خاصی نیزبرای مدارس توسط ایالت تعریف می‌شود که می‌تواند خبر خوشی برای دانش‌آموزان باشد.

مدارس مخصوص دانش‌آموزان با نیازهای خاص

مدارس خاصی در آلمان برای دانش‌آموزان با نیازهای خاص وجود دارد که Sonderschule یا Förderschule نامیده می‌شوند. بسته به نیازهای دانش‌آموز و در دسترس بودن مدرسه که این نیازهای خاص را پشتیبانی کند، دانش‌آموزان با نیازهای خاص می‌توانند مشغول به کسب علم شوند. معلمین این مدارس برای برآورده‌کردن نیازهای دانش‌آموزان تعلیم دیده‌اند. به علاوه، نسبت دانش‌آموزان به معلمین در این مدارس به نسبت مدارس عادی کمتر است و این فرصت را برای معلمین فراهم می‌کند تا بیشتر روی دانش‌آموزان خود متمرکز شوند.
البته وجود مدارس Sonderschule به این معنی نیست که تمام دانش‌آموزان با نیازهای خاص در این مدارس مشغول تحصیل هستند. برخی از این افراد در مدارس Hauptschule و Gesamtschule تحصیل می‌کنند.

مدارس خصوصی

علاوه بر مدارس دولتی، در آلمان نوع دیگری از مدارس نیز با عنوان مدارس خصوصی وجود دارند که در قبال ارائه خدمات به دانش‌آموزان از آن‌ها شهریه دریافت می‌کنند و برخی از دروس خاص را نیز به آن‌ها آموزش می‌دهند. دانش‌آموزان این مدارس در نهایت مدرک Abitur را دریافت می‌کنند.

مدارس اینترنات (Internat)

مدارس شبانه‌روزی آلمان اینترنات نامیده می‌شوند. برنامه‌های تحصیلی متفاوتی توسط این مدارس ارائه می‌شوند که لزوما در تمام این مدارس یکسان نیستند. اغلب این مدارس مدرک Abitur را در نهایت به دانش‌آموزان ارائه می‌کنند و حتی ممکن است دوره‌های تخصصی اضافی در حوزه‌های مختلف را در دسترس دانش‌آموزان قرار دهند. مدارس اینترنات مخصوص موسیقی و ورزش از جمله چندین نوع مختلف این مدارس هستند. مدارس اینترنات مخصوص پسران در اغلب حالات از مدارس اینترنات مخصوص دختران جدا است.

مدارس بین‌المللی

نوع دیگری از مدارس نیز در آلمان با عنوان مدارس بین‌المللی وجود دارد که دوره‌های تحصیلی به زبان انگلیسی ارائه می‌کنند. تحصیل در این مدارس در نهایت منجر به دریافت مدارک بین‌المللی می‌شود که دانش‌آموزان را برای ورود به کالج و دانشگاه آماده می‌کند.

مدارس وابسته به کلیسا

برخی از مدارس خصوصی وابسته به کلیساهای کاتولیک یا پروتستان نیز در آلمان وجود دارند که برای دانش‌آموزان علاقمند به تحصیل در آن‌جا، مدرک Abitur را پس از طی دوره تحصیل ارائه می‌کنند.

تحصیل در خانه

در برخی از کشورها مانند استرالیا، کانادا و انگلستان تحصیل در خانه ممکن است و دانش‌آموزان می‌توانند بدون ثبت‌نام در مدارس، در خانه خود مشغول تحصیل علم شوند. تحصیل در خانه در آلمان غیرقانونی و البته غیرممکن است. دانش‌آموزان آلمانی باید در مدارس دولتی یا خصوصی که توسط دولت تایید شده‌اند، ثبت‌نام کرده و دوران تحصیلی خود را سپری کنند.
با بررسی تمام انواع مدارس آلمانی و سیستم آموزشی این کشور در متن «سیستم آموزشی آلمان چگونه است؟» می‌توان به این نتیجه رسید که پیشرفت این کشور وابسته به مدارس و دانش‌آموزان خود است. به همین دلیل هم دولت این کشور اروپایی بیشترین اهمیت را بر این موضوع می‌دهد. وجود انواع متنوع مدارس در آلمان باعث می‌شود هر فردی در هر حوزه‌ای به تحصیل علم مشغول شود. این کار از علاقمندی همه دانش‌آموزان به ورود به دانشگاه‌‌ها خودداری می‌کند. به عنوان مثال، خیل عظیمی از دانش‌آموزان آلمانی پس از اتمام دوران تحصیلی خود در حوزه‌های فنی و کارآموزی خود در شرکتی معتبر، توانایی لازم برای ورود به بازار کار را پیدا می‌کنند و نیازی به ورود به دانشگاه را در خود نمی‌یابند. این موضوع باعث می‌شود هر فردی که واقعا علاقمند به تحصیلات عالیه است، در این حوزه قدم بگذارد. برای دریافت مشاوره در مورد انتخاب بهترین مدارس، می‌توانید با کارشناسان ما تماس بگیرید.